ΔΙΠΛΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ – ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΗ ΘΕΙΑ ΚΩΜΩΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΧΑΜΕΝΟ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ

Τα ποιήματα που δημοσιεύω έχουν αφετηρία και αναφορά στη Θεία Κωμωδία του Δάντη και τον Χαμένο Παράδεισο του Μίλτον. Τα έγραψα στο τέλος της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα και όχι στις αρχές του 14ου ή στα τέλη του 17ου. Η συνάντηση μου με τη Θεία Κωμωδία και τον Χαμένο Παράδεισο συμβαίνει, λοιπόν, στον 21ο αιώνα. Ελπίζω ότι κανείς δεν θα εκλάβει το εγχείρημα ως απόπειρα –αφελή- αναμέτρησης με τα δυο αγκωνάρια του Δυτικού Κανόνα. Ορισμένα ποιήματα ξαναπιάνουν τη θεματική των δύο Κανονικών έργων, και εγγράφονται μέσα της: είναι «σχόλια». Αλλά είναι αναπτύγματα: ξεκινούν από τα κείμενα και ξεφεύγουν. Κι άλλα, πάλι, είναι ανάμεσα στα δυο, υβρίδια, σχόλια και αναπτύγματα. Αν είχα διαβάσει την επιστολή του Δάντη στον Κανγκράντε πριν γράψω τις Σπουδές στη Θεία Κωμωδία θα μπορούσα να ισχυριστώ ότι έμεινα πιστός στη δαντική ερμηνεία, που είναι αντιπαθής στους σύγχρονους κριτικούς: «Αν … το έργο εκληφθεί αλληγορικά, αντικείμενο είναι ο άνθρωπος, επάξια ή μη, βάσει της ελεύθερης βούλησης, επιβραβευόμενος ή καταδικαζόμενος σε δίκαια κρίση». [Μετάφραση Δημήτρη Αρμάου, εκδόσεις Ίνδικτος, 2004.] Όμως, ό,τι έγραψα δεν ερμηνεύει τη Θεία Κωμωδία. Η προβληματική της ελεύθερης βούλησης διατρέχει εξίσου τις δύο Σπουδές. Ο τόνος στις δυο σειρές των Σπουδών είναι διαφορετικός. Πιο προσανατολισμένος στο «υψηλό», πιο απολλώνιος και πιο ελεγειακός στις Σπουδές στη Θεία Κωμωδία. Πιο αφηγηματικός, διονυσιακός και σατιρικός στις Σπουδές στον Χαμένο Παράδεισο, που είναι στημένες σαν θεατρικό αναλόγιο. (Η χειμαρρώδης ρητορική του Μίλτον προσφέρεται ως λεία στη σάτιρα). Και στις δυο σειρές των Σπουδών βάζω να ακούγονται διαφορετικές φωνές, ανάμεσά τους και γυναικείες. Αν η ανάγνωση των κειμένων αναφοράς ήταν προϋπόθεση για την ανάγνωση των Σπουδών μου, το Διπλό Παιχνίδι δεν θα έπρεπε και δεν θα είχε εκδοθεί.